یکی از مهمترین وظایف تأمین اجتماعی، ارائه خدمات بیمه به قشرهای مختلف جامعه میباشد. مطابق قانون تأمین اجتماعی در کشور ایران، دو دسته کلی بیمه تحت عنوان بیمه اجباری و بیمه خویشفرما وجود دارد. بیمه اجباری همان بیمهای است که کارفرمایان برای افراد مشغول به کار در کارگاهها و شرکتهای خود تهیه میکنند. بیمه خویشفرما بیمهای است که صاحبان حرفه و مشاغل آزاد و یا سایر افراد به صورت اختیاری تهیه میکنند. در ادامه این مطلب به بررسی تفاوت بیمه اختیاری و بیمه مشاغل آزاد و تعریف بیمه مشاغل آزاد میپردازیم.
بیمه خویش فرما چیست؟
بیمه خویش فرما برای کسانی مناسب است که پوشش بیمهای خاصی ندارند و از جانب هیچ شخص یا سازمانی برای آنها حق بیمه پرداخت نمیگردد. این نوع بیمه به دو دسته بیمه مشاغل آزاد و بیمه اختیاری تقسیم میشود. در بیمه مشاغل آزاد محل کار و کارفرمایی برای شخص تعریف میشود، اما در بیمه خویش فرما هر فرد میبایست برای خود حق بیمه پرداخت نماید. به این معنا که در بیمه خویش فرما هر فرد هم کارفرما است و هم کارگر.
این بیمه توسط تأمین اجتماعی و مواردی همچون خدمات درمانی و بازنشستگی ارائه میشوند. همچنین میتوان از خدمات بیمه تکمیلی که پوشش بسیار وسیعتری دارد نیز بهرهمند گردید.
چه افرادی میتوانند از بیمه خویش فرما و اختیاری استفاده کنند؟
افرادی که تحت پوشش هیچ بیمهای قرار ندارند میتوانند این نوع بیمه را از طریق مراجعه به سازمان تأمین اجتماعی و ثبت درخواست بیمه اختیاری، تهیه نمایند. همچنین افرادی که حداقل ۳۰ روز سابقه کار دارند و اکنون بیکار شدهاند نیز میتوانند با خروج از پوشش بیمه اجباری، به صورت اختیاری بیمه خود را ادامه دهند. خود شخص مبلغ بیمه اختیاری را مشخص میکند که لازم است در زمانهای معینی پرداخت گردد اما با توجه به این که بیمه اختیاری، بیمه بیکاری را دربرنمیگیرد افراد قادر به قطع بیمه خود در زمان دلخواه هستند.
بیمه مشاغل آزاد چیست؟
همانگونه که اشاره شد، بیمه مشاغل آزاد در کنار بیمه اختیاری، یکی از انواع بیمههای خویشفرمای تأمین اجتماعی میباشد. هر کارفرما و هر فرد دارای شغل آزاد میتواند تحت پوشش بیمه مشاغل آزاد تأمین اجتماعی قرار گیرد. در این نوع بیمه محدودیت سنی وجود دارد که زنان تا ۴۵ و مردان تا ۵۰ سال قادر به تهیه این بیمه میباشند. بیمه مشاغل آزاد شباهتهای بسیاری به بیمه اجباری دارد، اما حق بیمه بیشتری دارد و تحت پوشش بیمه بیکاری قرار نمیگیرند.
با تهیه بیمه مشاغل آزاد میتوان از خدمات آن مانند مستمری بازنشستگی، حقوق از کارافتادگی و بیمه فوت همچون بیمه اجباری برخوردار گردید. همچنین در صورتی که بیمهشده فوت کند، حقوق او تحت هر شرایطی به خانوادهاش تعلق خواهد گرفت. با این وجود، فرانشیز پایین و عدم پوشش بسیاری از خدمات مهم مثل خدمات دندانپزشکی موجب شده تا بسیاری از افراد در کنار بیمه مشاغل آزاد، بیمه درمان تکمیلی را نیز تهیه نمایند.
فرانشیز بیمه مشاغل آزاد چقدر است؟
بیمه درمانی که از طریق بیمه مشاغل آزاد به افراد تعلق میگیرد دارای فرانشیز است. بنابراین در صورت استفاده از خدمات در مراکز درمانی طرف قرارداد تأمین اجتماعی، بیمه هزینههای درمانی فرد پرداخت خواهد شد. این فرانشیز شامل ۱۰ درصد برای درمانهای بستری و ۳۰ درصد برای درمانهای سرپایی در مراکز تأمین اجتماعی است. با توجه به پایین بودن فرانشیز این بیمه، استفاده از بیمههای درمان تکمیلی گزینه مناسبتری به نظر میرسد. با استفاده از بیمه تکمیلی هزینههای درمانی هنگفت توسط بیمه جبران میگردد و همچنین از خدماتی که تحت پوشش بیمه مشاغل آزاد قرار نمیگیرند نیز میتوان بهرهمند شد.
تفاوت درصد بازنشستگی و فوت در بیمه مشاغل آزاد
در بیمه مشاغل آزاد، درصدهای مختلفی برای بازنشستگی، فوت و از کار افتادگی در نظر گرفته شده است. در صورتی که در بیمه اختیاری، به کل خدمات بیمه ۲۶ درصد اختصاص میگیرد، درصدهای بیمه مشاغل آزاد به شرح زیر است:
• ۱۲ درصد: بیمه بازنشستگی و فوت
• ۱۴ درصد: بازنشستگی و فوت پیش و پس از بازنشستگی و پرداخت مستمری به بازماندگان در صورت فوت
• ۱۸ درصد: بازنشستگی، فوت و از کارافتادگی و شامل از کارافتادگی جزیی مانند نقص عضو نمیشود
• ۲۶ درصد: بازنشستگی و فوت پیش و پس از بازنشستگی، دریافت بیمه از کارافتادگی، بیمه درمان وهزینه کفن و دفن
این درصدها نشاندهنده میزان حق بیمه پرداختی است. بدین معنا که در بیمه ۲۶ درصد، هزینه پرداختی میبایست ۲۶ درصد از مبلغ معین شده در قرارداد میان سازمان تأمین اجتماعی و بیمه باشد.
مبلغ حق بیمه در بیمه مشاغل آزاد چقدر است؟
از آنجایی که حداقل حق بیمه در سال ۱۴۰۰به میزان ۳۹ درصد افزایش داشته، مبالغ حق بیمه در بیمه حرفه و مشاغل آزاد نیز افزایش زیادی پیدا کرده است. بدین ترتیب مبلغ حق بیمه مشاغل آزاد به شرح زیر میباشد:
• ۱۲ درصد: ۳۹۵ هزار تومان برای ۳۱ روز و ۳۸۲ هزار تومان برای ۳۰ روز
• ۱۴ درصد: ۴۶۱ هزار تومان برای ۳۱ روز و ۴۴۶ هزار تومان برای ۳۰ روز
• ۱۸ درصد: ۵۹۳ هزار تومان برای ۳۱ روز و ۵۷۴ هزار تومان برای ۳۰ روز
با وجود این که حق بیمه مشاغل آزاد نسبتاً زیاد است اما به خصوص در بحث هزینههای درمانی کمک زیادی به خانوادهها نمیکند. فرانشیز ۱۰ درصد و نهایتاً ۳۰ درصد در مراکز تأمین اجتماعی پاسخگوی نیازهای خانواده نخواهد بود. بنابراین میتوان با تهیه بیمه درمان تکمیلی خانواده نقاط ضعف بیمه مشاغل آزاد را پوشش داد. با بهرهمندی از این بیمه میتوان از خدمات بیش از ۳۰۰۰ مرکز درمانی در سراسر کشور استفاده نمود و بخش بزرگی از هزینههای درمانی خود را جبران کرد.
نحوه ثبت نام بیمه مشاغل آزاد
جهت ثبت نام بیمه مشاغل آزاد، میبایست به سازمان تأمین اجتماعی مراجعه نموده و فرم ثبت نام بیمه مشاغل آزاد را تکمیل نمایید. پس از آن سازمان برای شخص تشکیل پرونده میدهد و طی ۲ ماه آینده وضعیت او مورد بررسی قرار میگیرد. چنانچه متقاضی شایستگی دریافت بیمه مشاغل آزاد را داشته باشد، تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار خواهد گرفت.
مدارک مورد نیاز جهت ثبت نام به شرح زیر میباشد:
• اصل و کپی شناسنامه متقاضی
• اصل و کپی کارت ملی متقاضی
• ۳ قطعه عکس متقاضی
• اصل و کپی شناسنامه خانواده متقاضی (در صورت تقاضای بیمه مشاغل آزاد با دفترچه بیمه)
• اصل و کپی کارت ملی خانواده متقاضی
• دو قطعه عکس خانواده متقاضی
• شماره بیمه (درصورت وجود شماره از قبل)
